A minnau oedd yr ieuengaf a’r lleiaf profiadol o bell ffordd, ond roedd pawb yn fy nhrin fel fy mod yn gyfartal â merched mor alluog a phrofiadol â’r Canon Carol Evans a’r Athro Margaret Thrall. Roeddwn hefyd yn y cyfnodau cynnar iawn o feichiogrwydd, ac yn ceisio peidio â bod yn dost... Pan ddywedir ‘morning sickness’, doedd fy nghlefyd i ddim yn fater o fore yn unig, ond trwy’r dydd! Rwy’n cofio cael prydiau hyfryd yn y Ganolfan Fynychu Loreto yn Llandudno ac yn ymladd fy ffordd drwy ddysgl eog, pan am ryw reswm roedd eog yn un o’r pethau oedd yn fy ngwneud i deimlo’n sâl.

Yn y blynyddoedd cyntaf o’m gweinidogaeth, fi oedd y fenyw offeiriad gyntaf i’r rhan fwyaf o bobl gwrdd â hi, ac roeddwn yn ceisio peidio â gwneud llanast ohono i’r merched a ddilynai ar fy ôl. Bellach, fi yw’r drydedd fenyw i wasanaethu fel deon yma; yn amlach nag nid mae mwy o ferched nag o ddynion wrth y blaen yn y gadeirlan hon, ac mae ein Harchesgob yn fenyw.

Bydded cariad yn ddilys;
Bydded eich cariad yn ddiragrith.

Er mwyn i gariad fod yn wir ac yn ddilys dros y trideg mlynedd diwethaf, mae wedi bod yn frwydr galed. Rydym wedi cael sawl anghydfod difrifol ynghylch rhyw ac, yn fwy diweddar, ynghylch rhywioldeb. Fel y’n hatgoffodd yr Archesgob yn bwerus yn ei haraith lywyddol i’r Corff Llywodraethol, mae’n cymryd ymdrech arbennig i garu pan fo rhywun arall yn credu’n gryf nid yn unig eich bod yn hollol anghywir, ond na ddylech hyd yn oed fod mewn gweinidogaeth.

Mae’n amlwg fy mod ar un ochr i’r ddadl, ond rwy’n cydnabod hefyd fod angen cariad o fath arbennig i barhau pan fo popeth sydd fwyaf annwyl gennych yn cael ei newid y tu hwnt i’w adnabod. Ond i mi, roeddwn yn ceisio darganfod pam roeddwn yn dal i deimlo’r poen — pam roeddwn yn teimlo mor glwyfedig. Onid dim ond gwahaniaeth o athrawiaeth, o ddewinyddiaeth, yw hyn? Roedd pobl yn arfer dweud, “Wel, rydych chi bellach wedi cael yr hyn yr oeddech ei eisiau — onid yw hynny’n ddigon?”

Yn ystod y blynyddoedd diwethaf, rwyf wedi cael mewnwelediad pellach i hyn — i’r rheswm pam mae wedi bod mor anodd. Wrth ysgrifennu erthygl ar gyfer cylchgrawn am Gymreictod, diwinyddiaeth ac iaith, deuthum ar draws llyfr o’r enw ‘Language Death’ gan David Crystal. Dywedodd ef hyn:

“Mae dweud bod iaith wedi marw fel dweud bod person wedi marw – ni all fod fel arall, oherwydd nid oes gan ieithoedd fodolaeth heb bobl.”

Ac mae’r un peth yn wir am rywedd a rhywioldeb. Maent oll yn elfennau sylfaenol o fod yn ddynol — iaith, corff, hunaniaeth. Ceisio dileu ei gilydd yw gweithred o drais, oherwydd trais ydyw.

Mae’r dadleuon a gawsom yn yr eglwys am rywedd a rhywioldeb wedi bod mor boenus oherwydd, yn y bôn, maent yn ymwneud â dweud wrth ei gilydd — “ni fyddech chi’n cael bod yma.” Ar y ddwy ochr i’r ddadl. A chlywch fi’n dweud hyn — mae poen ar y ddwy ochr.

Troi’r “ni fyddech chi’n cael bod yma” yn “rydym yn eich eisiau yma” yw’r newid mwyaf arwyddocaol oll. Rwyf wedi bod yn myfyrio dros yr wythnosau diwethaf, wrth ymgartrefu yn y swydd hon, pa mor ganolog yw hyn i genhadaeth cadeirlan. Rwy’n credu ei fod yn wir am bob eglwys, ond mae gan gadeirlan genhadaeth arbennig o ran croeso — croeso radical, croeso agored. Yn enwedig i’r Gadeirlan hon, sydd mewn lle amlwg yng nghanol y Stryd Fawr, yng nghalon y ddinas wych hon.

Mae cyfle arbennig yma i ddangos cariad Duw, cyfle unigryw. A dyna beth yw ein cenhadaeth ni.

Llawenhewch mewn gobaith. Safwch yn gadarn dan orthrymder. Daliwch ati i weddïo. Cyfrannwch at reidiau'r saint, a byddwch barod eich lletygarwch.

Estynnwch groeso i ddieithriaid.

Dyna un o’r rhesymau y dewisais y darlleniad hwn — oherwydd y gair “lletygarwch”. Dywedir bod profi gwir gariad yn gallu bod yn brofiad trawsnewidiol, ond mae profi lletygarwch gwirioneddol yr un mor bwerus.

Bydd llawer ohonoch yn adnabod y dywediad enwog gan Maya Angelou:

“Rwyf wedi dysgu y bydd pobl yn anghofio’r hyn a ddywedasoch, bydd pobl yn anghofio’r hyn a wnaethoch, ond ni fydd pobl byth yn anghofio sut y gwnaethoch iddynt deimlo.”

Mae hynny’n wir am gariad, ac yn wir am letygarwch.

Rwy’n cofio archebu llety mewn gwesty bwyty enwog iawn ar gyfer pen-blwydd aur fy rhieni tua wyth mlynedd yn ôl. Roedd y perchennog mor garedig ar y ffôn — yn deall pa mor arbennig oedd yr achlysur, yn gwneud awgrymiadau, ac yn mynd allan o’i ffordd i sicrhau bod y noson yn un gofiadwy.

Ond pan ddaeth fy mhen-blwydd yn hanner can mlwydd oed, dywedais mai dyna oeddwn am fynd. Roedd hynny’n cyd-fynd â noson arbennig yr oeddent yn ei chynnal ar gyfer pobl ar eu rhestr bostio, gan gyflwyno bwydlen newydd.

Ond drwy gydol y noson, cawsom ein trin fel pe baem yn faich — fel pe na fyddem i fod yno o gwbl. Ni fu neb mor anhapus i’n gweld. Cawsom ein rhoi ar fwrdd bach ar wahân, tu allan i’r prif ystafell fwyta, ac roeddem yn clywed y chwerthin a’r areithiau’n llifo.

Gwelsom y staff yn mynd heibio gyda phrydau gwych, tra roedd ein gweinyddes ieuanc, oedd yn amlwg yn newydd ei gwaith, yn egluro’n nerfus fod dim ond bwydlen gyfyngedig ar gael y noson honno. Gwnaeth ei gorau glas, ond y neges oedd yn glir — “ni fyddech chi’n cael bod yma; rydych yn anghyfleus.”

Ond rwyf hefyd wedi profi’r gwrthwyneb. Un tro roeddwn yn hwyr i ddiwrnod hyfforddi yn Llanelwy, yn y Babell yn Llangollen. Cyrhaeddais yn boeth ac yn bryderus, heb wybod ym mha ystafell yr oeddem. Pan ddarganfyddais hi o’r diwedd, ofnais y byddwn yn torri ar draws y darlithydd, a phawb yn edrych. Ond pan agorais y drws, roedd pawb yn sgwrsio — roedd yn amlwg yn egwyl. Cododd yr Archddiacon, Peter Pike, a gwenu arnaf. Gwenu wnaeth eraill hefyd. Aeth ef i wneud coffi i mi a’i roi o’m blaen. Yn lle teimlo’n lletchwith, teimlais fy mod yn cael croeso — yn dderbyniol ac yn dawel fy meddwl.

Mae’r ffaith fy mod yn cofio rhywun yn gwneud paned i mi flynyddoedd yn ddiweddarach yn dangos pa mor ddylanwadol all lletygarwch syml fod.

Rwy’n caru cyfieithiad Beibl.net:
Rhaid i'ch cariad chi fod yn gariad go iawn – dim rhyw gariad arwynebol. Yn casáu y drwg â chasineb perffaith, ac yn dal gafael yn beth sy'n dda.

Mae gwrthdaro’n rhan naturiol o fywyd eglwysig. Peidiwch â’i ofni — oherwydd mae rhai o’n mewnwelediadau mwyaf yn y Beibl yn dod o’r apostol Paul yn ceisio dod â phobl at ei gilydd. Ac yn ein darlleniad heddiw rydym yn clywed y geiriau hyn:

Os yw’n bosibl, cyn belled ag y mae’n dibynnu arnoch chi, byw’n heddychlon â phawb.

Weithiau, nid yw hynny’n bosibl, ac mae’n rhaid inni dderbyn hynny gyda galar. Ond — ac yma rwy’n pregethu cymaint i mi fy hun ag i chi — mae gennym ddewis, o ddydd i ddydd, o awr i awr: i garu ac i wella, neu i glwyfo ac i niweidio.

A ddylwn drosglwyddo’r sïon hwnnw? A ddylwn dybio bod rhywun yn annifyr ar bwrpas, neu a ddylwn gredu eu bod yn gwneud eu gorau?